Czy kryształ użytkowy jest wciąż modny?
Kryształ uznawany jest za najszlachetniejszy rodzaj szkła. Nie ma sobie równych, jeśli chodzi o przejrzystość i blask. Już sam proces jego wytwarzania ma w sobie coś z magii. Niestety, przez wiele lat pozostawał w odstawce. Kojarzony był z czasami PRL-u, które nie dawały wielkich możliwości co do wyboru dekoracji wnętrz. Oprócz tego, ówczesne formy kryształowych kieliszków, wazonów czy innych przedmiotów były dość grube, a ich szlify bardzo bogate. Z tego też względu, niejednokrotnie stanowiły jedynie dekoracje meblościanek, pozostając nieużywane. Tymczasem, kryształy powróciły do łask! Dzisiejsze egzemplarze kryształu użytkowego są jednak zwykle cieńsze, a ich forma i szlif bardziej finezyjne.
Czym różni się kryształ od zwykłego szkła?
Przypatrując się zwykłemu szkłu i kryształowi, możemy zauważyć, iż zwykłe szkło jest zawsze trochę mętne, nawet wtedy, kiedy patrzymy na nie pod światło. To zawartość ołowiu w krysztale powoduje, że jest on idealnie klarowny i przejrzysty. Egzemplarze z największą ilością tego pierwiastka, umieszczone pod słońce dają efekt tęczy. Drugą, kluczową różnicą jest dźwięk - przy puknięciu kryształu powstaje dźwięk podobny do dzwonka, zaś zwykłego szkła - niski, masywny odgłos.
Jak powstaje kryształ?
Historia formowania szklanej masy sięga XIX wieku. Od tego czasu, dochodziło do wielu zmian w technikach produkcji, jednak do dnia dzisiejszego wciąż korzysta się z trzech tradycyjnych metod. Jakich?
Dmuchanie szkła
Jest to jedna z najbardziej widowiskowych technik formowania szkła. Podstawowym narzędziem jest tutaj długa, ciężka, metalowa słomka żaroodporna - tzw. piszczel hutnicza. To za jej pomocą, hutnicy nabierają porcję gorącej, szklanej masy, a następnie wdmuchują powietrze z płuc prosto do formowanego wyrobu. Ostateczny kształt powstaje w wyniku kilku etapów. Początkowo niewielka bańka musi ostygnąć do ok. 360°C by nabrać kolejną porcję szkła. Następnym etapem jest obróbka drewnianymi narzędziami, takimi jak burgulec, dołek, plecki, czy deseczka do podrzynania, które łączą obie warstwy szkła. Ostatnim etapem jest umieszczenie wstępnie ukształtowanej bańki do formy, gdzie znów zostaje wydmuchiwana. Ten etap trwa od 10 do 60 sekund. Elastyczną, szklaną masę, która szczelnie wypełni formę odbija się od piszczeli hutniczej i ostatecznie przenosi do odprężarki w celu całkowitego ostygnięcia.
To za pomocą tej metody powstają wyroby pękate, czyli kieliszki, wazony, szklanki, karafki, kufle, itp.
Prasowanie szkła
Proces formowania szkła odbywa się poprzez tradycyjną maszynę - prasę ręczną, przy obsłudze której obecnych jest 3 hutników. Jeden z nich transportuje porcję szkła z pieca do formy żeliwnej, za obsługę której odpowiada drugi z hutników. Ten, odmierza odpowiednią porcję masy, spływającą z nabieraka do formy żeliwnej i poddaje ją kilkusekundowemu prasowaniu poprzez opuszczenie prasy jej długim ramieniem. Rolą trzeciego hutnika zaś jest kontrola jakości wyprasowanego szkła i odstawienie wyrobu do wystygnięcia w odprężarce.
Technika prasowania wykorzystywana jest to wyrobów płaskich, nie posiadających wewnątrz powietrza, takich jak np. świeczniki czy niektóre owocarki.
Wolnoformowanie
Jest to najbardziej artystyczna ze wszystkich trzech, technika formowania szkła. Polega na nadawaniu finezyjnych kształtów przy użyciu jedynie prostych narzędzi, takich jak szczypce, nożyce, burgulec, dołek czy deseczka do podrzynania. W tym przypadku, potrzebny jest talent artystyczny, ponieważ nadawanie odpowiednich kształtów, takich jak zwierzęta czy kwiaty to niezwykle misterna robota.
Jak dbać o kryształ?
Kryształ wymaga specjalnej dbałości i troski. Jest to spowodowane mniejszą odpornością na wysokie temperatury oraz wyższym poziomem miękkości szkła. Z tego względu, nie powinno się używać wyrobów kryształowych w połączeniu z gorącymi cieczami. Odpowiednia pielęgnacja zapewni mu piękny i trwały wygląd na długie lata.
Sposoby pielęgnacji wyrobów z kryształu:
- Kryształ nie lubi zmywarki! Jedyną, prawidłową metodą czyszczenia powinno być pranie ręczne i to w letniej wodzie. W innym przypadku, narazimy nasze szkło na szereg zarysowań, efekt matowej powierzchni czy złuszczanie się farby przy wyrobach kolorowych.
- Należy unikać silnych chemicznie detergentów. Najlepszym rozwiązaniem będzie delikatny płyn do mycia naczyń.
- Do czyszczenia kryształu nie nadają się gąbki z chropowatą powierzchnią, które również przyczyniają się do powstania zarysowań. Najlepiej użyć własnych dłoni bądź miękkiej ściereczki.
- Nie należy pozostawiać na dłuższy czas nieumytego kryształu, gdyż po wyschnięciu osadu jest go bardzo trudno usunąć.
- Umyty i dokładnie osuszony kryształ należy odstawić do samodzielnego wyschnięcia. Do polerowania można użyć suchego, miękkiego i nie pozostawiającego włókien materiału.
